Tikler motor yada vokal kasların istemsiz kasılmaları sonucu ortaya çıkan, ani, aralıklı, tekrarlayıcı, ritmik olmayan sesler ve davranışlardır. Tikler tedavi edilmediği taktirde kendiliğinden alevlenebilir ve genelde yaşam boyu sürer.

Tikler ve Tik Çeşitleri

-Dokunma sıçrama, koklama, karşısındaki kişinin davranışlarını taklit etme, garip şekilde durma  v.b. karışık motor tiklerdendir. - Basit vokal tiklerde öksürme, boğazı temizleme, burundan soluma, ritm bozukluğu, sesin şiddetini ayarlayamama, kelimelerin uzatılması, hırıltı ve horlama gibi sesler aniden ortaya çıkabilir. Küfür veya cinsel içerikli sözcükler gibi sosyal olarak kabul edilemeyecek garip kelimeler ve cümleler konuşmanın arasına girebilir veya aniden patlar gibi ortaya çıkabilir. İstemsiz olarak kişinin kendi kelimelerini tekrar etmesi, veya başkalarının son söylediği sözcükleri tekrarlaması da karmaşık vokal tiklerdendir.

GELİP GEÇİCİ TİKLER

Tek ya da birden fazla motor veya vokal tikle karakterize bir sorundur. Bu tip tikler en az dört hafta olan ancak bir yıldan uzun sürmeyen, hemen her gün gözlenebilen, artma ve azalmalar gösteren basit tiklerdir.

KRONİK MOTOR yada VOKAL TİKLER

Tek ya da birden fazla motor veya vokal tikle karakterize bir sorundur. Hastalık sırasında zaman zaman vokal ve motor tikler birlikte bulunabilir. Bir yıldan daha uzun sürmesi, 3 aydan daha uzun süre tiklerin olmadığı bir dönemin olmaması gerekir. Daha çok baş, boyun ve üst kısımlarda görülür…

GİLLES DE LA TOURETTE TİKLER

Zaman içinde artma ve azalmalar gösteren, çoğul motor ve vokal tiklerle karakterize kronik bir hastalıktır. Genellikle vokal tikler, motor tiklerden daha sonra ortaya çıkar.

TİKLER, ÇEŞİTLERİ ve TEDAVİ NASIL YAPILIR?

Tikler motor yada vokal kasların istemsiz kasılmaları sonucu ortaya çıkan, ani, aralıklı, tekrarlayıcı, ritmik olmayan sesler ve davranışlardır.
Tiklerin sıklığı ve şiddeti zaman zaman kişinin kendi istemi ile, istirahat halinde veya konsantrasyonla azalabilir veya kaybolabilir veya stresle artabilir. Bazı hastalarda uykuda tikler kaybolabilir. Bazı hastalar birkaç dakikadan birkaç saate kadar değişebilen sürelerde tiklerini kontrol altında tutabilir, bu nedenle muayene sırasında tikler görülmeyebilir. Özellikle çocuk hastalar ve bazı yetişkin hastalar ise tiklerini kontrol edemezler ve geçici bir süre içinde olsa engelleyemezler.
- Tikler organik veya psikolojik nedenlerle ortaya çıkabilir.
- Organik nedenlerle ortaya çıkan tikler genelde kalıcıdır ve zaman içinde Tourette bozukluğu gelişebilir.
- Dikkat eksikliği sorunun ilk belirtileri olmasına karşın obsesyon ve kompulsiyonların başlaması sorunun ileri evrelerindedir.
- Psikolojik nedenlerle ortaya çıkan tiklerde ise sorun genelde geçicidir ve zaman içinde tikler kendiliğinden ortadan kalkabilir.
- Bazen bir tik ortadan kalkıp yerine yeni tikler başlayabilir.
- Stresli bir yaşam yada ortam tikleri alevlendirip artırabilir.
- Sorun tedavi edilmediği taktirde kendiliğinden alevlenmeler ve düzelmelerle devam eder ve genelde yaşam boyu sürer.
- Basit motor tikler hızlıdır, tekrarlayıcıdır ve belli bir amaca yönelik değildir. (Göz kırpma, burun kırıştırma, yüz kaslarında oynama, başı bir tarafa çevirme veya omuz sallama)
- Karmaşık motor tikler basit tiklere göre daha yavaş, törensel ve belli bir amaca yöneliktir. Dokunma sıçrama, koklama, karşısındaki kişinin davranışlarını taklit etme, garip şekilde durma  v.b. karışık motor tiklerdendir.
- Basit vokal tiklerde öksürme, boğazı temizleme, burundan soluma, ritm bozukluğu, sesin şiddetini ayarlayamama, kelimelerin uzatılması, hırıltı ve horlama gibi sesler aniden ortaya çıkabilir. Küfür veya cinsel içerikli sözcükler gibi sosyal olarak kabul edilemeyecek garip kelimeler ve cümleler konuşmanın arasına girebilir veya aniden patlar gibi ortaya çıkabilir. İstemsiz olarak kişinin kendi kelimelerini tekrar etmesi, veya başkalarının son söylediği sözcükleri tekrarlaması da karmaşık vokal tiklerdendir.
- Tikler belli bir süre devam edip ortadan kalkabilir, sürekli hale gelebilir.
Tik Çeşitleri…
Gelip Geçici Tik Bozukluğu: Tek ya da birden fazla motor veya vokal tikle karakterize bir sorundur. Bu tip tikler en az dört hafta olan ancak bir yıldan uzun sürmeyen, hemen her gün gözlenebilen, artma ve azalmalar gösteren basit tiklerdir.
Kronik Motor Yada Vokal Tik Bozukluğu: Tek ya da birden fazla motor veya vokal tikle karakterize bir sorundur. Hastalık sırasında zaman zaman vokal ve motor tikler birlikte bulunabilir. Bir yıldan daha uzun sürmesi, 3 aydan daha uzun süre tiklerin olmadığı bir dönemin olmaması gerekir. Daha çok baş, boyun ve üst kısımlarda görülür…
Gilles De La Tourette Bozukluğu: Zaman içinde artma ve azalmalar gösteren, çoğul motor ve vokal tiklerle karakterize kronik bir hastalıktır. Genellikle vokal tikler, motor tiklerden daha sonra ortaya çıkar. Vokal tikler boğaz temizleme, burun çekme gibi basit tiklerdir. Koprolali (küfür etme) gibi kompleks tikler nadir görülür. Motor tikler basit tikler olabileceği gibi, kompleks tikler de olabilir. Genellikle tikler sayılamayacak kadar sıktır. Ortalama başlama yaşı 7-10 dur. Görülme oranı yüzde % 1 olarak bulunmuştur. Dışarıdan peş peşe yapılan garip hareketler ve sesler olarak algılandığından rahatsız edici olurlar. Ayrıca dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu bu sorunla sıkça birlikte olur.
Bu sorunda genetik yatkınlık fazladır. Tourette hastalarının yakınlarında obsesif-kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna daha sık rastlanmaktadır. Tourette hastalarında da %60 oranında dikkat eksikliği ve hiperaktivite, %40 oranında da obsesif-kompulsif bozukluk görülmektedir. Beyindeki dopamin sisteminin bu hastalığın oluşumunda rol oynadığı belirtilmektedir. Dopamin sistemini baskılayan ilaçların tiklerde azalmaya yol açtığı, bu sistemi uyaran ilaçların ise tikleri artırdığı görülmektedir.
Tiklerde tedavi nasıl yapılır?
Destekleyici psikolojik tedavi ve ilaç tedavisi yararlı olabilmektedir. Eğer çocuk tikleri ev dışı ortamlarda sergilemiyor, belirli durumlarda gösteriyorsa; bunun nedenlerinin değerlendirilmesi gerekecektir. Gerginliğin arttığı ya da yoğun ilginin gösterildiği durumlar tespit edildiğinde gerginliğin azaltılması, destek ve ilginin çocuğun pozitif yönlerine kaydırılması, tiklerin ortadan kalkmasına yardımcı olur.
Tikler zaman zaman kısa süreler için hasta tarafından denetlenebilir. Ama bu durumun yaratacağı stres nedeniyle denetimi takiben tiklerde artış olabilir. Çevreye ve aileye bunun hastalık olduğu, denetiminin olanaklı olmadığı anlatılmalıdır. Ayrıca yapılacak uyarıların, cezalandırmaların tiklerde artışa neden olacağı da söylenmelidir. Televizyon seyrederken, sıkıldığında ya da dikkatini bir yere odakladığında tiklerin daha belirgin olabileceği açıklanmalıdır. Okulla bağlantı kurulması özellikle vokal tikleri olan çocuklarda okul uyumu ve başarısı için çok önemlidir. İlaç tedavisi her zaman gerekmeyebilir. Ancak yaşam kalitesinin bozulduğu, okul, ev, iş ve sosyal yaşamın etkilendiği dönemlerde ilaç tedavisi uygun olur. İlaç tedavisi psikiyatr tarafından dikkatlice seçilip, kontrol altında sürdürülür.

TOP